نمونه کار ها

کارفرما: خانم مهدویان

مساحت بنا: ۱۸۰ مترمربع

خدمات: طراحی نما

موقعیت: (تهران ، نیاوران، خیابان عروس)

گره خوردن آجر و هویت در نیاوران: روایتی از طراحی و اجرای نمای فخر و مدین در پروژه “عروس”

در چشم‌انداز معماری معاصر تهران، جایی که برج‌های شیشه‌ای و نماهای کامپوزیتی اغلب زبان غالب هستند، خلق یک اثر که ریشه در هویت غنی این سرزمین داشته باشد، یک چالش و یک رسالت است. آجر، این متریال فروتن و باستانی، صرفاً یک مصالح ساختمانی نیست؛ بلکه حامل کد ژنتیک معماری ایرانی، گرما، تاریخ و هنر است.

این مقاله، شرح دقیق فرآیند طراحی و اجرای نمای یک ساختمان مسکونی با زیربنای ۱۸۰ مترمربع در نیاوران، خیابان عروس است. در این پروژه، ما به عنوان تیم طراح و مجری، تصمیمی آگاهانه گرفتیم تا از کلیشه‌های رایج فاصله گرفته و با بازآفرینی یکی از زیباترین الگوهای معماری ایرانی، “فخر و مدین”، به واسطه آجر، نمایی خلق کنیم که هم به زمینه مدرن خود احترام بگذارد و هم داستانی از اصالت و هنر ایرانی را روایت کند. این یک سفر از غبار تاریخ به خطوط صاف معماری امروز است.

طراحی نما ساختمان مسکونی خانه عروس

طراحی نما ساختمان مسکونی خانه عروس

طراحی نما ساختمان مسکونی خانه عروس

بخش اول: فلسفه طراحی؛ بازخوانی مدرن یک میراث کهن

نام خیابان “عروس” بار دیگر نقطه عزیمت ما شد، اما این بار با تفسیری متفاوت. به جای خلوص و سادگی سنگ سفید، به دنبال گرما، غنای بافت و حجب و حیای هنرمندانه‌ای بودیم که در معماری سنتی ایرانی و در مفهوم حجاب یک عروس نهفته است.

1. آجر به مثابه بوم: چرا آجر؟ زیرا آجر، واژه‌ای است که با آن می‌توان شعر سرود. تنوع رنگی طبیعی آن از اُخرایی تا قرمز، بافت زنده و مقیاس انسانی آن، بهترین بوم برای خلق یک اثر هنری بود. آجر، حس تعلق به خاک و خانه را به قوی‌ترین شکل ممکن القا می‌کند.
2. فخر و مدین: رقص نور و حریم: “فخر و مدین” یا آجرچینی مشبک، یک راهکار هوشمندانه و شاعرانه در معماری سنتی ایران برای سه هدف کلیدی بوده است:
   • کنترل نور: شکستن تابش مستقیم آفتاب و ایجاد سایه‌روشن‌های دلنشین در فضای داخلی.
   • ایجاد حریم خصوصی: امکان دید از درون به بیرون، در حالی که دید از بیرون به درون محدود است (نقش حجاب).
   • جریان هوا: تهویه طبیعی و خنک‌سازی فضا.
3. کانسپت اصلی: از تقلید تا تحول: هدف ما کپی کردن یک الگوی قدیمی نبود، بلکه “بازآفرینی” و “انتزاعی‌سازی” آن بود. ما به دنبال ترجمه روح فخر و مدین به زبانی بودیم که برای انسان قرن بیست و یکم قابل درک و جذاب باشد. این به معنای ساده‌سازی هندسه، استفاده از تکنولوژی‌های نوین در طراحی و ترکیب آن با سطوح آجری صلب و مدرن بود.

بخش دوم: فرآیند طراحی؛ از پیکسل آجر تا الگوریتم فخر و مدین

چگونه می‌توان یک الگوی سنتی و دست‌ساز را در مقیاس یک ساختمان مدرن با دقت بالا طراحی و اجرا کرد؟ پاسخ ما در تلفیق هنر و تکنولوژی نهفته بود.

۲-۱. انتخاب آجر: تعریف واحد بنیادین (پیکسل)

اولین قدم، انتخاب خودِ آجر بود. هر آجر، به مثابه یک پیکسل در تصویر نهایی نما عمل می‌کند. این انتخاب شامل موارد زیر بود:

• نوع آجر: ما از آجر قزاقی سنتی دست‌ساز به رنگ قرمز اخرایی استفاده کردیم تا حس اصالت و گرمای مورد نظر را به حداکثر برسانیم. تفاوت‌های جزئی در رنگ هر آجر، به نمای نهایی بافتی زنده و غیریکنواخت می‌بخشد.
• ابعاد آجر: ابعاد استاندارد آجر قزاقی (معمولاً ۵×۱۰×۲۰ سانتی‌متر) به عنوان ماژول اصلی طراحی در نظر گرفته شد.

۲-۲. طراحی پارامتریک فخر و مدین: هنر دیجیتال

برای فرار از الگوهای تکراری و خلق یک شبکه پویا و منحصربه‌فرد، ما از ابزارهای طراحی پارامتریک (Computational Design) مانند افزونه Grasshopper در نرم‌افزار راینو بهره بردیم. این رویکرد به ما اجازه داد:

• کنترل دقیق تراکم: ما توانستیم تراکم شبکه فخر و مدین را در بخش‌های مختلف نما کنترل کنیم. برای مثال، در مقابل پنجره اتاق‌خواب‌ها، شبکه متراکم‌تر برای حفظ حریم خصوصی، و در مقابل فضای نشیمن، شبکه بازتر برای ورود نور بیشتر طراحی شد.
• ایجاد گرادیان و حرکت: به جای یک الگوی ثابت، یک الگوی متغیر طراحی کردیم که به نظر می‌رسد روی نما در حال حرکت و تغییر است.
• بهینه‌سازی اجرایی: الگوریتم به ما کمک کرد تا الگو را به گونه‌ای طراحی کنیم که از نظر ساختاری پایدار بوده و اجرای آن توسط استادکار آجرچین امکان‌پذیر باشد.

خروجی این مرحله، نقشه‌های اجرایی بسیار دقیقی بود که محل قرارگیری هر آجر را مشخص می‌کرد.

۲-۳. کمپوزیسیون نما: توازن میان تُپُر و تُهی

نمای نهایی، یک گفتگوی بصری میان بخش‌های صلب آجری و بخش‌های مشبک فخر و مدین است.

• دیوارهای صلب: این بخش‌ها حس استواری، پایداری و حفاظت را القا می‌کنند و قابی محکم برای بخش‌های ظریف فخر و مدین ایجاد می‌نمایند.
• پوسته‌های فخر و مدین: این شبکه‌های آجری، به عنوان یک پوسته دوم، سبکی و شفافیت را به نما اضافه کرده و از سنگینی توده آجری می‌کاهند. این پوسته‌ها در مقابل تراس‌ها و پنجره‌های اصلی قرار گرفتند.

بخش سوم: جزئیات اجرایی؛ هنر دستان استادکار آجرچین

اینجا نقطه‌ای است که طراحی دیجیتال با هنر دست ترکیب می‌شود. اجرای دقیق چنین نمایی، نیازمند وسواس، مهارت و دانش فنی بالاست.

۳-۱. چالش دقت و مهارت

برخلاف نماهای صنعتی، نمای آجری، به خصوص با الگوهای پیچیده، به شدت به مهارت استادکار آجرچین وابسته است. ما با گزینش یکی از ماهرترین تیم‌های آجرکاری و نظارت دقیق روزانه، اطمینان حاصل کردیم که هر آجر دقیقاً طبق نقشه و با بالاترین کیفیت اجرا شود. این یک فرآیند زمان‌بر اما برای رسیدن به نتیجه مطلوب، حیاتی بود.

۳-۲. مسلح‌سازی و پایداری سازه‌ای شبکه‌های آجری

یک دیوار مشبک آجری چگونه در برابر باد و زلزله مقاومت می‌کند؟ این یک چالش مهندسی جدی بود. راهکار ما، استفاده از مسلح‌سازی پنهان بود:

• در فواصل مشخص، میلگردهای نازک فولادی به صورت عمودی از داخل سوراخ‌های آجر عبور داده شده و به کلاف‌های افقی سازه متصل شدند. این اسکلت پنهان، پایداری شبکه را بدون خدشه‌دار کردن زیبایی آن تضمین می‌کند.

۳-۳. هنر بندکشی: امضای نهایی نما

بندکشی، تأثیری شگرف بر ظاهر نهایی نمای آجری دارد. انتخاب رنگ و نوع بند، می‌تواند یک نما را زنده یا مرده کند.

• رنگ ملات: ما از ملات بندکشی با رنگ کرم روشن استفاده کردیم. این رنگ، ضمن ایجاد یک کنتراست زیبا با قرمزی آجر، باعث می‌شود هندسه و الگوی هر آجر به صورت مجزا دیده شده و تعریف شود.
• نوع بندکشی: بندکشی توپر هم‌سطح با آجر انتخاب شد تا نمایی یکپارچه و مدرن‌تر ایجاد کند و از ایجاد سایه‌های اضافی در خطوط بندها جلوگیری شود.

در جدول زیر به برخی نکات اجرایی کلیدی در آجرکاری اشاره شده است:

پروژه “عروس نیاوران” با نمای آجری و الگوهای فخر و مدین خود، امروز به عنوان یک نقطه عطف در کارنامه ما و یک نمونه موفق از معماری هویت‌مند در منطقه شناخته می‌شود. این بنا نشان داد که سنت و مدرنیته دشمن یکدیگر نیستند؛ بلکه می‌توانند در یک گفتگوی سازنده، به خلق آثاری بی‌بدیل منجر شوند.

نمای این ساختمان در طول روز، با رقص سایه‌هایی که از شبکه‌های آجری بر روی دیوارهای داخلی می‌افتد، زندگی می‌کند و در شب، با نوری که از درون به بیرون می‌تابد، به یک فانوس گرم و دعوت‌کننده تبدیل می‌شود. این پروژه، تجسم این باور ماست که معماری باید فراتر از رفع نیازهای عملکردی، به نیازهای روحی و فرهنگی انسان نیز پاسخ دهد. ما با هر آجر، تنها یک دیوار نساختیم، بلکه بخشی از یک فرهنگ غنی را برای نسل‌های آینده بازآفرینی کردیم.